Koncepcje nowego obywatela. Naturalizacja w świetle badań nad integracją społeczno-ekonomiczną

Polska zmienia swój profil migracyjny z kraju emigracyjnego na kraj imigracji. Wraz z intensyfikacją migracji do Polski, będzie zwiększać się liczba wniosków o przyznanie obywatelstwa. Zadaniem badaczy jest wypełnienie luki na temat zjawiska naturalizacji. Jako, że literatura przedmiotu dotyczy głównie prawnych aspektów naturalizacji, istnieje potrzeba włączenia perspektyw społecznej i tożsamościowej do badań nad naturalizowanymi obywatelami.

Decyzja byłych migrantów o pozostaniu w Polsce i przyjęciu polskiego obywatelstwa jest kluczowa w życiu jednostek, jednak jej dokładne przyczyny są przebadane w niewielkim stopniu. Zrozumienie procesu integracji ze społeczeństwem polskim jest esencjonalne ze względu na wyraźnie efektywne włączenie przybyszów do społeczności, którzy wyrazili chęć przynależności do narodu polskiego. Jest to szczególnie istotne w warunkach niżu demograficznego spowodowanym niewystarczającą dzietnością Polaków urodzonych w Polsce. Nie mniej ważnym elementem badań będą ewentualne plany emigracyjne nowych Polaków.

Głównym celem projektu jest analiza zachowań i cech nowych obywateli mieszkających w Polsce oraz poznanie ich strategii adaptacyjnych i aspektów tożsamościowych. Dzięki realizacji badań chcemy ustalić procesy włączania imigrantów do społeczności z perspektywy byłych migrantów oraz odpowiedzieć na pytanie, czy przyjęcie obywatelstwa jest ukoronowaniem procesu integracyjnego, czy też może następować niezależnie względem niego.

Zostanie przeprowadzonych trzydzieści wywiadów pogłębionych z nowymi obywatelami mieszkającymi w Polsce, w znaczącej mierze tych, których krajem pierwszego obywatelstwa jest Ukraina i Białoruś. Interesującym zagadnieniem jest zachowanie naturalizowanych obywateli po nadaniu obywatelstwa, a więc ich postawa obywatelska. Postaramy się ustalić, czy w grupie istnieje prawidłowość pod względem m.in. poglądów politycznych, zaufania do instytucji publicznych lub postawy obywatelskiej. Istotnym czynnikiem będzie odrębne poczucie tożsamości nowych Polaków, ich wartości kulturowe oraz strategie adaptacyjne.

Projekt badawczy podzielony został na kilka części. W pierwszej dokonamy analizy źródeł zastanych w celu usystematyzowania wiedzy. Aby celnie dobrać narzędzia badawcze, włączymy do badań pięć wywiadów z ekspertami, którzy zawodowo zajmują się rozpatrzeniem takich wniosków. Główną częścią badań będą przeprowadzone rozmowy z nowymi Polakami, które będą skupiały się wokół takich aspektów jak integracja społeczna w Polsce, wejście na rynek pracy, sytuacja mieszkaniowa, poczucie przynależności, poglądy polityczne, kontakty z przedstawicielami „nowego” i „starego” narodu, obchodzenie polskich świąt i tradycji. Ostatnim etapem będzie analiza danych jakościowych, która pomoże odpowiedzieć na zadane wcześniej pytania badawcze.

Znajomość procesów adaptacyjnych nowych Polaków oraz powody ich decyzji o przyjęciu polskiego obywatelstwa są niezwykle istotne, szczególnie w momencie rosnących wyzwań demograficznych. Podstawowymi oczekiwanymi rezultatami są dostarczenie wiedzy na temat procesu integracyjnego w Polsce i budowania więzi ze społeczeństwem przyjmującym oraz pogłębienie wiedzy o przyczynach ubiegania się o polskie obywatelstwo. Drugim ważnym wynikiem badań będzie lepsze zrozumienie tak różnorodnej i wciąż słabo zbadanej grupy, jaką są nowy obywatele oraz dogłębne poznanie typów i obszarów wspomnianej różnorodności.