Inflacja prawa w Polsce – perspektywa prawna, ekonomiczna i społeczna

Kierownik projektu: dr hab. Mateusz Pipień, prof. UEK
Katedra Empirycznych Analiz Stabilności Gospodarczej
Konkurs: OPUS 18, panel: HS5

Celem proponowanego projektu badawczego jest kompleksowe zbadanie zjawiska znanego jako inflacja legislacyjna / regulacyjna (definiowana jako wzrost liczby, wielkości i zmienności pierwotnego ustawodawstwa) w Polsce w latach 1997–2019. Obserwowana obecnie liczba nowo wprowadzonych aktów prawnych oznacza, że każdy obywatel powinien poświęcić ponad cztery godziny dziennie na zapoznanie się z nowo przyjętym prawodawstwem. Oczywiście poświęcenie nie tylko 4 ¼, ale nawet jednej godziny dziennie na czytanie aktów prawnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw pozostaje daleko poza możliwościami poznawczymi (i chęcią) obywateli. W związku z tym projekt badawczy próbuje rzucić światło na sposób, w jaki przepisy prawne w takiej ilości wpływają na zachowania ludzi i jak obywatele poruszają się po coraz większej liczbie aktów prawnych.

Punktem wyjścia proponowanego projektu jest analiza statystyk legislacyjnych, dokumentujących liczbę, objętość i inne cechy nowo przyjętych aktów prawnych – oraz próba zbadania kluczowych czynników odpowiadających za inflację legislacyjną/regulacyjną. Po tym, przenosimy uwagę z liczb aktów prawnych na ich skutki – aby zbadać, w jakim stopniu rosnąca liczba aktów prawnych przekłada się na rzeczywiste ograniczenia w codziennej działalności przedsiębiorców. W tym celu wykorzystamy dane z ocen nowo uchwalonego prawa (ustawy) pod kątem jego oczekiwanego wpływu na gospodarkę i przedsiębiorczość, a także wyniki analiz cech zasobu polskiego prawa (ustaw) metodą text mining z wykorzystaniem programu Python, w przekrojach na koniec każdej kadencji parlamentarnej w latach 1997–2020 według wypracowanej przez zespół metody. Następnie przeanalizujemy strategie stosowane przez obywateli w celu przezwyciężenia problemu inflacji legislacyjnej/regulacyjnej. W tym celu zlecone zostanie badanie ankietowe opinii obywateli (w tym pracowników i przedsiębiorców), którego wyniki pozwolą zidentyfikować źródła informacji o aktach prawnych, zmierzyć postrzeganie inflacji legislacyjnej/regulacyjnej, ocenić świadomość znajomości prawa, które respondenci powinni znać oraz odkryć strategie radzenia sobie z codziennymi interakcjami m.in. z biurokracją biorąc pod uwagę brak znajomości konkretnych aktów prawnych w warunkach inflacji legislacyjnej. Ponadto, projekt bada co oznacza inflacja legislacyjna dla systemu sądownictwa administracyjnego (sprawy podatkowe). Badanie podejmuje ważne pytanie czy w warunkach inflacji legislacyjnej nadal aktualna jest zasada ignorantia iuris nocet? Jeśli obywatele nie są w stanie poznać odpowiednich norm, nie mogą racjonalnie zdecydować się na ich przestrzeganie – w rzeczy samej, badanie świadomości prawnej polskiej opinii publicznej wskazywało już na oszałamiający brak wiedzy na temat podstawowych kwestii w codziennej działalności w ramach systemu prawnego. Wyniki badania cech zasobu polskiego prawa (ustaw) zostaną zastosowane dla weryfikacji hipotezy, że sektorowe regulacje wpływają na cykl koniunkturalny w podsektorach polskiej gospodarki, na co wskazują badania związku regulacji i instytucji (ochrona inwestorów) z wskaźnikami kredytowania i kapitału.

Wyniki uzyskane w projekcie, w tym dotyczące strategii wykorzystywanych do radzenia sobie z inflacją legislacyjną / regulacyjną, takie jak heurystyka – reguły pozwalające „wystarczająco dobrze” podejmować decyzje w warunkach niepełnej informacji, pomogą odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób systemy normatywne wpływają na ludzkie zachowanie i podmiotów gospodarujących. Również wyniki dotyczące kluczowych czynników inflacji legislacyjnej/regulacyjnej pozwolą rozwinąć teorię regulacji, która obecnie opiera się na założeniu, że nowe prawo przynosi korzyści raczej ogółowi społeczeństwa, niż grupom nacisku, Póki co teoria nie była w stanie wyjaśnić obfitości regulacji o znikomym wpływie, jakie obserwuje się w Polsce.


Dr hab. Mateusz Pipień, prof. UEK, doktor habilitowany nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, kierownik Katedry Empirycznych Analiz Stabilności Gospodarczej w Instytucie Polityk Publicznych i Administracji, członek Komitetu Statystyki i Ekonometrii PAN, w latach 2009-2009 doradca Prezesa Narodowego Banku Polskiego, dyrektor Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego w latach 2009-2010, członek Monetary Policy Committee Europejskiego Banku Centralnego w latach 2009-2010, doradca ekonomiczny w NBP w latach 2010-2014, naczelnik Wydziału Badań Makroostrożnościowych NBP, Associate Editor w czasopiśmie „Computational Statistics”, redaktor naczelny „Folia Oeconomica Cracoviensia”, członek Kolegium Redakcyjnego „Wiadomości Statystycznych”, członek Editorial Advisory Board czasopisma „Journal of Banking and Financial Economics”, członek The Econometric Society, członek Komisji Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Umiejętności.